Zamanımıza köprü olan hanlar ve çarşılar...

ARASTA ÇARŞISI: Sultanahmet’te, Sultanahmet kadar eski fakat yeni tanınan tarihi bir mekan Arasta Çarşısı. Bu çarşı Sultanahmet kadar eski, camiye ek gelir sağlaması amacıyla yapıldı. Çarşı uzun yıllar kullanılmamıştı. 1980’lerin başında, Kenan Evren’in ziyaretinden sonra restore edildi. Son birkaç yılda tam şeklini aldı. Buraya daha çok koleksiyoncu turistler geliyor ve muhteşem bir yer olduğunu söylüyorlar.

HASAN PAŞA HANI (Süpürgeciler Hanı): Beyazıt-Laleli arasındaki Ordu Caddesi üzerinde olan bu yapı, 1745'te Sadrazam Seyyit Hasan Paşa tarafından inşa ettirildi. Mimarlığını Mustafa Çelebi yaptı. Hanın kitabesinin de bulunduğu kuzey kanadı 1958’de Ordu Caddesi açılırken yıktırılmış olduğundan özgün durumunu kaybetti. Bu tarihten sonra süpürge yapan esnaf, hanın geriye kalan kısmına yerleşmiş olduğundan “Süpürgeciler Hanı” olarak adlandırıldı. Günümüzde ise süpürgeciler burayı terk etti ve yerine önce deri malzemeleri satan dükkanlar yerleşti, şimdi de kafeteryaya dönüştü.

HÜRREM SULTAN HAMAMI: Mimar Sinan’ın Hürrem Sultan için yaptırdığı büyük çifte hamam. Tarihi yarımadada, Sultanahmet Cami ve Ayasofya Müzesi’nin tam ortasında yer alan Ayasofya Hürrem Sultan Hamamı, hamam, restoran ve kafe bölümleri ile üç dönümlük alana yayılıyor.

İSTANBUL MANİFATURACILAR ÇARŞISI (İMÇ): İMÇ, perde-döşemelik kumaş ve müzik piyasasının merkezi olmakla ünlü. Aynı mekanda hem manifatura esnafı hem de kaset firmaları faaliyet gösteriyor. İMÇ’nin plak ve kasetçilerin olduğu blokta etrafı eskiden aşık kahveleri ve stüdyolarla çevriliyken bugün sadece enstrüman imalatçıları ve satıcıları kaldı. Duvarlardaki kabartma resimlerden bazıları da Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun eserleri. İMÇ’de yüzlerce firma faaliyet gösteriyor.

KAPALIÇARŞI: İstanbul’un en eski çarşılarından biri olan Kapalıçarşı, Nuruosmaniye ile Beyazıt Camileri arasındaki geniş alanda kuruldu. Çarşının nüvesi, Fatih Sultan Mehmet tarafından fetihten hemen sonra inşa edilmiş olan, Cevahir ve Sandal bedesteni. Kapalıçarşı, daha sonra yapılan ilavelerle genişletildi. 30 hektardan fazla bir alanı kaplamakta ve 61 sokaktan oluşmakta. Yaklaşık 1.500 metrekarelik bir alan kurulu olan iç bedesten ile 1.300 metrekarelik bir yer kaplayan Sandal Bedesteni çarşının yarı müstakil bölümleri. Sekiz girişi var. Binlerce dükkanın bulunduğu Kapalıçarşı içindeki 61 sokak ve caddenin çoğu Fesçiler, Serpuşçular, Tuğcular, Feraceciler, Perdahçılar, Terlikçiler, Kuyumcular, Aynacılar, Kalpakçılar gibi mesleklere göre isimlendirildi.

KÜRKÇÜ HAN: İstanbul’un en eski hanı Kürkçü Han, fetihten sonra yapılan ilk eserlerden. Mahmut Paşa Camii’nin kuzeyinde yer alır. Fatih’in sadrazamı Mahmut Paşa tarafından yaptırdığı camiye gelir olmak üzere yaptırıldı. Mimarı ise Atik Sinan.

MARMARA KIRAATHANESİ: Mekan olarak sıradan bir kahvehane olan Marmara Kıraathanesi, öğretim üyesi, siyasetçi ve yazarların toplandığı bir çeşit serbest akademi. 27 Mayıs 1960’tan sonraki dönemde Sahaflar Şeyhi Muzaffer Ozak’ın dostlarından Sefer Efendi tarafından işletilen Marmara Kıraathanesi’nin ön tarafından oturanlara Marmaratör denir. Tarihçi-ressam Ziya Nur Aksun, Marmaratörlerin en önemli isimlerinden biridir. Ahmet Güner Elgin ve Mehmet Niyazi Özdemir’in Marmaratörleri anlatan kitapları var. Akademisyen Yazar Cem Sökmen de bu konuda çalışmalara imza attı.

SAHAFLAR ÇARŞISI: 1460 yılında Kapalıçarşı ile beraber kuruldu. Bugünkü görünümünü 1952 yılında aldı. Çarşının Beyazıt Camii tarafındaki kapısından girişte camekanlı bölümlerde eski matbaalardan kalma taş baskı malzemesi sergileniyor. Çarşının ortasında bir de İbrahim Müteferrika büstü bulunuyor. Çarşı esnafının kuruduğu bir de Sahaflar Derneği var.

SEPETÇİ HAN: Kapalıçarşı’da bulunan 28 handan biri olan, 500 metrekare üzerine 3 kat olarak hizmet eden bu tarihi handa 160 kişi çalışıyor. Tarihi bina Osmanlı dönemine ait. 105 sene önce burada ayakkabı kutusu imal ediliyordu. Burada bir dönem ayakkabı imalatı yapanlar bulunuyordu. Sepetçiler hanı sonradan gelen bir isim. Bugün deri eşyaların satıldığı büyük bir avluya açılan iki katlı handa her zaman bir hareketlilik gözlemleniyor.

TAŞHAN: Laleli’de Fethi Bey Caddesi’nde yer alıyor. Laleli Camisi'nin vakfı olarak 3. Mustafa tarafından sipahilerin kalması için yaptırılmıştı. Askeri hüviyetli tek han. Hiç bilmeyenler Taşhan’ı “Binbir Gece” adlı bir dizi ile tanıdı. Taşhan gerçekten de gezilip görülmesi gereken, tarih ile ticaretin iç içe geçtiği, insanın içine serinlik duygusu veren ferah bir mekan. Deri giysilerin satışının yapıldığı iş yeri tabelalarından yazıldığı gibi “Tarihi Taşhan Bazaar”, insanların sürekli bir yerlere koşuşturduğu, çok fazla iş yerini içinde barındıran ve turistlerin rağbet ettiği dinamik bir yapı.

4. VAKIF HAN: Hamidiye Külliyesi’nin tam karşısında bulunuyor. Milli mimarlık akımı temsilcilerinden Mimar Kemalettin tarafından modern hayata uygun olarak yapıldı. Yapımı 1911’den 1926 yılına kadar sürdü.

YALDIZLI HAN: Kapalıçarşı bölgesinde, Tığcılar Sokağı’nda yer alıyor. Kitabesi olmadığından yaptıranı ve mimarı bilinmiyor. İnşa tarihi ve civarındaki hanlarla birlikte 18’inci yüzyıla alt olduğu düşünülüyor. Etrafı tamamen binalarla kaplı olduğundan sadece girişteki cephesi görülüyor.

YILDIZ HANI: Mahmutpaşa yokuşunda, Sultan Odaları ve Yeşildirek sokakları arasında yer alıyor. Üzerindeki kitabede sadece inşa yılı olan "1817" yılı yazılı. Tek avlulu ve üç katlı bir ticaret hanı olan bu yapı, bölgede inşa edildi. Zemin kat depolara diğer iki kat ise kullanım odaları olarak düşünüldü. 18’inci yüzyıl hanlarında gördüğümüz klasik tuğla hatıllı taş cephe burada da devam edildi. Dikdörtgen şeklindeki avluya açılan yuvarlak kemerli revaklar dikkat çekiyor. Bu kemerleri taşıyan payeler ise taştan ve kare şekil alıyor. Zemin kattaki odalar revaklara bir kapı ile üst katlar ise birer pencere ve yuvarlak taş kemerli kapı ile açılıyor. Cephede günümüze son derece değişerek gelmiş bir sıra dükkan bulunuyor. Cephede taş konsolların taşıdığı çıkmalar ise bütün cephe boyunca katlar arasında yükselerek devam ediyor ve cephede bir hareketlilik sağlıyor.

ZİNCİRLİ HAN: Kapalıçarşı’nın kuzeyinde Tığcılar Sokağı’nda yer alıyor. İnşaat tekniği ve civarındaki hanlara bakarak 18’inci yüzyıl sonlarına doğru yapıldığı söyleniyor. Odalardaki izlerden burada ocaklar olduğu anlaşılmakta ise de bu ocakların hiçbiri günümüze yoklar. Her iki katın da üstü çapraz tonoz ile örtülü. Zemin katı çok değişikliğe uğrayarak, orijinal yapısını tamamen kaybederek günümüze geliyor.