Türkiye'nin eski evleri: Doğu'da taş, Batı'da ahşap

Türkiye'deki eski evlere baktığımızda bize o bölgenin sosyoekonomik durumunu özetliyor. Pencerelerinin şekli coğrafi koşullarını ya da hangi ikliminin bölgede etkin olduğunu, binanın konumuna güneşin komşuları gölgede bırakmaması için verilen açı toplumun yapısını anlatıyor.
Türkiye'nin eski evleri: Doğu'da taş, Batı'da ahşap

İstanbul Beşiktaş'taki Akaretler Caddesi'nde birbiri peşi sıra sıralanan evler, yine İstanbul'daki Sultanahmet Soğuk Çeşme Sokağı'ndaki benzer yapılar ve Muğla Bodrum'daki beyaz boyalı, mavi pencere ve kapalı evler ilk aklımıza gelenlerden.


KÜLTÜR MİRASI

Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde bulundukları yerin iklim özellikleri ve sosyal şartlarına göre şekillenen ve o yörede genel olarak kullanılarak ünlenen ev mimarisini pek çok şeyi birlikte anlatır. Evlerin tarihi, sanat tarihi içindeki yeri, mimari özellikleri, yöresi ile etkileşimleri, kullanım alanları çok önemlidir. Evlerin korunması bu nedenle "kültür mirası" olarak nitelendirilir.

Türkiye’nin evleri ülke şartlarını, ekonomisini, tarımını, sanayisini, kültürünü, sanatını, geleneklerini, felsefesini simgeler. Her yörenin dili, kendine özgü özellikleri evlerine farklı farklı yansır.

Yöreye özgü evler, o evlerin etrafını saran sokaklar, evlerin bulundukları şehre olan hakimiyetleri, eski ama dimdik ayakta kalarak kendisine hayran bırakır.


SAFRANBOLU, BEYPAZARI, MUDURNU VE GÖLNÜK EVLERİ

Sivil mimari örneği evleri, bozulmamış dokusu ile Safranbolu, Beypazarı, Mudurnu, Göynük ilçeleri ile benzer bir yapıya sahiptir. Tarihi evlerin bazılarının yaşları 3 asrın üzerindedir. Bu evlerin genel karakteristiği Osmanlı şehir dokusunu oluşturan üç katlı ev biçimidir.

MİMARI AÇIDAN TARİHİ AMASRA EVLERİ

Yeşilırmak kıyısı boyunca uzanan Tarihi Amasya Evleri Osmanlı mimarisinin önemli bir örneğini sunar. 19'uncu yüzyılda yapılmış olan bu evler Hımış ve Bağdadi teknikleriyle yapılmıştır.

SANAT TARİHİ AÇISINDAN ESKİ TÜRK EVLERİ

Türkiye’nin bazı şehirleri vardır, tarihi evlerinin yarattığı ayrıcalığı ile tanınan, ünlenen, sevilen ve turizmini besleyen. Evlerinin büyüsü şehrin o kadar önüne geçmiştir ki evi gördüğünüzde o şehri tanırsınız. Çünkü şehrin kültürü ve tarihi o mimaride saklı kalmıştır. Bazı şehirlerde de eski evler ve yeni binalar görünmez bir bantla şehri ikiye böler. Yaşamı da…

TÜRKİYE'NİN ESKİ EVLERİNE COĞRAFİ ETKİ

Taş ya da ahşaptan üretilmesi… Konutlarda geleneksel Türk mimarisindeki en ve boy oranına uygun pencerelerin yer alması... Pencere sövelerinin her ilin bulunduğu bölgeye göre farklı biçimlendirmesi... Çatılarda geniş saçaklar, payandalar kullanılması… Çatıların ‘kırma çatı’ tabir edilen şekilde yapılması... Doğu’daki illerde pencere sövelerinin taş, Batı’daki illerde ise ahşap görünümlü olması... Bütün bunlar Türkiye'nin eski evlerine coğrafi etkidir.

ÜRGÜP EVLERİNİN BEJ RENKLİ OLMASI

Ürgüp’te evlerin Kapadokya hakimiyeti ile bej renkte olması.

MARDİN EVLERİNİN EYVANI

Mardin Evleri’nin 4 metre yüksekliğe ulaşan duvarları çevirir. Bu duvarlarla sert iklime karşı korunma sağlanır. Mardin Evleri’nde "eyvan" denen kısım, yazın yaşamın geçtiği bölüm. Mimaride önemli bir yere sahip olan eyvan ve revak gibi yarı açık kısımlar, özellikle batı güneşine karşı gölgede kalacak biçimde yapılır.

ŞANLIURFA EVLERİ NAHİT TAŞINDAN

Şanlıurfa Evleri Güneydoğu Anadolu sivil mimarisin en güzel örneklerini yansıtır. Bu evler Şanlıurfa'ya özgü kalker (nahit) taşından yapılmaktadırlar. Yazın sıcaktan kışın soğuktan korumaları ile ünlüdür.

SOSYOLOJİNİN ETKİSİ

Yüzlerce yıllık Türk Kent Kültürü… Doğu Anadolu Bölgesi’nde evlerde yöresel motif ve kemerlerin zenginliği… Safranbolu Evleri’nin en önemli sosyal özelliği evlerin birbirinin önünü kapatmamasında da yaşam kültürü saklı.

GAZİANTEP'TE EVLERİN GİRİŞİNE "HAYAT" İSMİ VERİLİR

Gaziantep Evleri’nde içe dönük yaşam tarzında kadınların gün boyu evde oluşları ve yaşamın özellikle yazları sürekli hayatta geçmesi nedeniyle evin içine önem verilir. "Hayat"ın tabanında işlemeli taşlar bulunur.

CUMBALARIN  ÖNÜNDEKİ KAFESLER

İstanbul'daki cumbalı evlerin cumbaların önündeki kafesler, kadınların dışarıdan görünmemesini sağlam içindir mesela.  

SAFRANBOLU VE AMASYA EVLERİ KORUMU ALTINDA

Safranbolu Evleri olarak tanınan bu tarihi yapılar UNESCO tarafından 17 Aralık 1998'de Dünya Kültür Mirası listesine alındı. Mardin’de merkezi yerleşim, 1979 yılında kentsel SİT ilan edildi.

Şanlıurfa Evleri halen Şanlıurfa'da "eski mahalle" diye tabir edilen bölgede bulunuyor. Birkaç yüz tanesi tarihi olmasından dolayı tescillendirilmiş bulunup koruma altına alındı.

Yeşilırmak kıyısı boyunca uzanan "Tarihi Amasya Evleri" de devlet tarafından koruma altında.

MARMARA BÖLGESİ  

(SAKARYA/Taraklı Evleri - KOCAELİ/Çayırova Evleri - ÇANAKKALE Evleri)

EGE BÖLGESİ 

(İZMİR/Foça Evleri)

KARADENİZ BÖLGESİ

(DÜZCE/Karabük Evleri - AMASYA/Safranbolu Evleri -Göynük Evleri -Beypazarı Evleri - BOLU/Mengen Evleri -Merzifon Evleri -Mudurnu Evleri)

İÇ ANADOLU BÖLGESİ

(NİĞDE/Çamardı Evleri - NEVŞEHİR/Kapadokya Evleri – ANKARA/Beypazarı Evleri)

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ

(ERZİNCAN Evleri - MALATYA Evleri)

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ

(GAZİANTEP/İslahiye Evleri - Nizip Evleri - MARDİN Evleri - ŞANLIURFA Evleri)

AKDENİZ BÖLGESİ

(ANTAKYA Evleri - ADANA/Tepedağ Evleri)