Türkiye’nin 1923-1938 yılları arasındaki hızlı büyümesi

29 Ekim 1923’ten Mustafa Kemal Atatürk’ün vefatı olan 10 Kasım 1938 tarihine kadar Türkiye çok hızlı bir ilerleme yaşadı.
Türkiye’nin 1923-1938 yılları arasındaki hızlı büyümesi

Türkiye’nin 1923-1938 yılları arasında yaşadığı hızlı büyüme o günün şartlarında dünyanın gelişmesine ayak uydurabilmek ve modernleşmeyi yakalayabilmek için girilen bir zorunlu bir ilerleme olarak tarihe not düşüldü.


TARİH / GERÇEKLEŞTİRİLEN ADIMLAR VE ÖNEMLİ OLAYLAR DİZİNİ

29 Ekim 1923 / Cumhuriyet ilan edildi. Atatürk Cumhurbaşkanı seçildi. Atatürk, İsmet İnönü’ye başbakanlık görevi verdi.

23 Ağustos 1923 / İşgal kuvvetleri İstanbul’u boşaltmaya başladı.

6 Ekim 1923 / İstanbul kurtuldu.


7 Ekim 1923 / İstanbul’da uygulanan sıkıyönetim ve basına sansür kalktı.

30 Ekim 1923 / Cumhuriyet'in ilk hükümeti kuruldu.

 Atatürk, Halk Partisi Başkanlığını vekaleten İnönü'ye bıraktı. (Parti tüzüğünde yapılan değişiklikle Başbakanların aynı zamanda HP Genel Başkan Vekili olmaları kabul edildi.) İsmet Paşa'nın ilk başbakanlık döneminde Cumhuriyetin ilk devrimleri yapılmaya başlandı. Laiklik yasaları olarak anılan halifeliğin kaldırılması, öğretimin birleştirilmesi ve Şer’iye ve Evkaf ile Erkan-ı Harbiye-i Umumiye (Genel Kurmay) Bakanlıklarının kaldırılması ve Diyanet İşleri Başkanlığı'nınkurulması (3 Mart 1924) gibi düzenlemeler gerçekleşti. İsmet Paşa, 1924'ten 1937'ye değin başbakanlık görevini  sürdürdü.

Bu dönemde devrimler duyuruldu ve uygulandı, iktisat politikasında Devletçilik ilkesinin kabul edildi ve uygulandı.

1923 / Türkiye İktisat Kongresi ve Lozan Barış Antlaşması ğerçekleşti. Vatan Gazetesi kuruldu.

3 Kasım 1923 / Matbuat Kanunu’nda değişiklik yapılarak Cumhurbaşkanı hakkında olumsuz yazı yazana 3 aydan 3 yıla kadar hapis cezası maddesi kondu.

8 Aralık 1923 / İstiklal Mahkemeleri kuruldu.

20 Nisan 1924  / Teşkilatı Esasi Kanunu kabul edildi. 77. maddesi “Matbuat kanun dairesinde serbesttir ve neşir edilmeden evvel teftiş ve muayeneye tabi değildir” deniyordu.

7 Mayıs 1924  / Cumhuriyet gazetesi kuruldu. Yunus Nadi Abalıoğlu kurdu. Muhalefet partisi olarak kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın Çankaya'ya olan aşırı muhalefetini hükümet üzerinden yürütmesi üzerine Cumhurbaşkanı Atatürk ile anlaşarak 8 Kasım 1924'te başbakanlıktan istifa etti.

21 Kasım 1924 / Yeni hükümeti Fethi Bey kurdu.

13 Şubat 1925 / Şeyh Said İsyanı gerçekleşti.

3 Mart 1925 / Doğudaki Şeyh Said İsyanı üzerine isyana müdahalede geç kalan Fethi Bey istifa edince Atatürk tarafından İsmet Paşa yeniden hükümeti kurmakla görevlendirildi.

4 Mart 1925 / Takrir-i Sükûn Kanunu'nu yürürlüğe sokarak İstiklal Mahkemeleri'nin tekrar kurulmasını gerçekleştirdi. Bu kanuna dayanarak tüm muhalefet partilerini ve muhalif gazeteleri kapattırdı.

1929 / Büyük Buhran yaşandı.

12 Ağustos 1930 / Diktatörlük algısından rahatsız olunarak SCF kuruldu.

16 Kasım 1930 / SCF kendi kendini fes etti.

25 Temmuz 1931 / Matbuat Kanunu yapıldı. 34. Madde, 50. Madde gazete kapatmaya, 51. Madde yabancı basının Bakanlar Kurulu kararı ile kapatılmasına (Ulusalcılık, dil tarih aktarımı, tek partili, basın baskı ile kontrol altına alınmak isteniyor.) 18. madde “Hükümetlere muhalefet eder gazete ve dergiler en büyük mülkiye amirinin emriyle derhal kapatılır.” diyor.

1932  / Kadro Dergisi yayınlandı. (1935’e kadar)

1934 / Soyadı Kanunu çıktı.

1936 / Radyo, PTT eline verildi. (1940 yılına kadar PTT'nin elinde kaldı.)

25 Ekim 1937 / İsmet İnönü, hükümet içindeki düşünce ayrılıkları nedeniyle başbakanlık ve CHP'nin genel başkan yardımcılığı görevlerinden çekilmek zorunda kaldı ve yerine Celâl Bayar atandı.

1938 / Matbuat Kanunu’nda köklü bir değişiklik yaşandı. Yeni dergi ve gazete çıkarmak için bankadan teminat mektubu almak şartı getirildi. Basın birliği kuruldu. En sert en keskin kanun bu oldu.

10 Kasım 1938  / Mustafa Kemal Atatürk hayata gözlerini yumdu.

ATATÜRK'ÜN ÖLÜMÜNDEN SONRAKİ GELİŞMELER

1938  / PTT radyo yayınına ekonomik nedenlerle son verdi. Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü oldu.

26 Aralık 1938 / İsmet İnönü HP’ye değişmez genel başkan oldu. Kurultayda Milli Şef adını aldı.

13 Nisan 1939 / Başbakan Refik Saydam, gazetelerin makale ve haberlerle ilgili dış haberlerle ilgili uyarıcı bir komisyon kurulacağını ifade etti.

27 Nisan 1939 / Cumhuriyet ve Tan gazeteleri Almanya karşıtı bulundu.

28 Haziran 1939 / Basın Birliği Kanunu.

1939 / PTT tekrar yayına geçti.

1939 / 2. Dünya Savaşı başladı. (Savaş 1945 yılına kadar sürdü.) Bu dönemde Ankara Radyosu, kurduğu çok etkili dinleme servisleri ve haber ekipleriyle son derece başarılı bir dış yayınlar haberciliği yaptı. Türkiye'nin savaşta yer almamasıyla  sürdürdüğü tarafsız habercilik anlayışı, Avrupa‘da pek çok insanın Türkiye'yi dinlemesini sağladı.

1940 / Milli Koruma Kanunu

1940 / PTT radyo yayınına son verdi. Radyo yönetimi o günkü adı ile Matbuat Umum Müdürlüğü olan Basın Yayın Genel Müdürlüğü'ne verildi. (1964'e kadar)

20 Mayıs 1940 / 7 yıl süren sıkıyönetim süresince getirilen sınırlamalardan Ulus gazetesi dışında tüm yayınlar etkilendi. Örfi idare kanunun 3. maddesi matbaaları kapatmak ve sansür getirmek hakkı tanıdı.

24 Nisan 1940 / 3812 sayılı kanunla 1881 sayılı Basın Kanunu’nun bazı maddeleri bu kapsamda değiştirilmiştir. 30. madde artık şöyledir: “Milli hisleri inciten veya bu maksatla milli tarihi yanlış gösteren yazıları neşredenler elli liradan beşyüz liraya            kadar ceza alabilir.” Basın Birliği kanununda da değişiklik yapılmıştır.

18 Haziran 1941 / Türk-Alman Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşması imzalandı.

8 Aralık 1942 / New York’ta bir kısa dalga istasyonunda (WNBI) Türkçe programlar yapan eski sadrazamlardan Tevfik Paşa’nın torunu Hümeyra Yenici’nin ünlü komedyen Şarlo’yla (Charlie Chaplin) yaptığı röportajı haber olarak aktaran Vatan                        Gazetesi, Hitler’i alaya alan bir de resim kullandığı için, 60 gün süreyle kapatıldı.

1942 / Varlık Vergisi getirildi.

1944 / Toprak Mahsulleri ve Yol Vergisi kondu.

7 Ocak 1946 / DP kuruldu.

1 Haziran 1946 / 1931 tarihli Matbuat Kanunu’ndan 50. maddesinde yer alan Bakanlar Kurulu’nun gazete ve dergileri geçici olarak kapatma yetkisi kaldırıldı.

12 Haziran 1946 / 4935 sayılı kanunla gazetelerin ancak mahkemelerin kapatabileceği esası kabul edildi.

1946 / Basın Birliği kapatıldı.

10 Haziran 1946 / Gazeteciler Cemiyeti kuruldu.

Fotoğraf: Atatürk ve Bayar’a bir konuda bilgi sunulurken…