TBMM Milli Saraylar ile İBB Kültür A.Ş., vefatının 154. Yılında Tanzimat’ın mimarlarından Sultan Abdülmecid’in hayatına ışık tutan “Sultan Abdülmecid ve Dönemi 1823-1861” isimli bir kitap yayınladı.
Dr. Kemal Kahraman tarafından yayıma hazırlanan kitap, başta Milli Sarayların arşivi olmak üzere birçok arşivden temin edilen fotoğraflarla destekleniyor.
YENİLİKLERİN VE İLKLERİN SULTANI
Kitapta yer alan bilgilere göre, yeniliklerin ve ilklerin sultanı olan Abdülmecid Han, 38 yıllık ömründe 22 yıl saltanat sürdü.
Babası II. Mahmud’un başlattığı köklü değişimleri devam ettiren Sultan Abdülmecid, birçok ilke imza atarken batıyı taklit eden reformlarıyla da eleştirildi. Son dört Osmanlı Padişahının da babası olan Abdülmecid Han, Fatih’ten beri dört asır boyunca kullanılan Topkapı Sarayı’nı terk edip, Dolmabahçe Sarayı’nı yaptırarak, değişimi yönetim yerinden başlattı.
İLK KAĞIT PARA ONUN DÖNEMİNDE ÇIKARTILDI
Abdülmecid döneminde ilk banka, ilk kâğıt para, ilk telgraf, ilk tren, ilk vapur işletmesi (Şirket-i Hayriye), ilk batı üsluplu saray (Dolmabahçe), ilk opera, ilk tiyatro, ilk balo, ilk devlet yıllığı, ilk yurt gezisi gibi olumlu ilklerin yanında, ilk dış borçlanma, ilk ekonomik kriz, ilk toplu protestolar gibi olumsuz ilkler de yaşandı.
Avrupa nişanları takan ilk Osmanlı Padişah Sultan Abdülmecid’di. Yetenekli çocukların Avrupa eğitimi almaları için Paris’te Mekteb-i Osmani açılması da yine Sultan Abdülmecid dönemine ait.
İLK DEMİRYOLU PROJESİ ABDÜLMECİD’İNDİ
Anadolu’da ilk demiryolu yapımı, Sultan Abdülmecid devrinde İzmir-Aydın arasında başlamıştı. İstanbul’da asırlardır devam eden kadılık yönetiminden belediye yönetimine bu padişah döneminde geçilmiş, ilk belediye dairesi olan Beyoğlu (6. Daire) yine bu dönemde kurulmuştu.
TÜNEL-İ BAHRİ
İstanbul Boğazı’nda ilk tüp geçit projesi olan Sarayburnu- Üsküdar arasına yapılacak olan Tünel-i Bahri (Tüp Geçit) Sultan Abdülmecid’in projesiydi. Galata Köprüsü’nü ilk yaptıran da Sultan Abdülmecid idi.
HEM DOĞULU HEM BATILI
Kitapta, Abdülmecid’in kişilik özellikleri ve ilgi alanlarından bahsedilirken, hem kendisinin hem de annesi Bezm-i Alem’in yaptırdığı hayır eserlerine de yer veriliyor. Özellikle Mekke ve Medine’ye büyük hizmetleri dokunan, camiler yaptıran, aksatmadan Cuma namazına giden, Kuran okuyan, hatta en az 55 hat eseri vererek geleneksel yapısını muhafaza eden padişah, aynı zamanda Fransızca yayılan izleyen, diplomatlarla Fransızca konuşan, piyano çalan, balolara katılan Batılı bir görünüme sahipti.
MODERN OSMANLI’NIN TEMELLERİ ATILDI
Kitaba göre Sultan Abdülmecid dönemi, Osmanlı modernleşmesinin temellerinin atıldığı bir dönem oldu. Sadece siyasette değil, geleneksel dini eğitim sistemi ve örgütlenmeden seküler eğitim sistemine geçiş de bu dönemde söz konusu olmuştur. Batı Avrupalı modelde, medreselerden farklı ve dinlerarası karma bir Osmanlı üniversitesi olarak tahayyül edilmiş olan Darülfünun’un, ilkin İstanbul’da açılarak zamanla ülkenin geri kalanına yayılması fikri yine bu dönemde ortaya çıktı. Batı usulüyle ortaya çıkan basın yayın organları, modern ulaşım sistemleri, şirketler, mason cemiyetleri ve normal cemiyetler, ithalat ve ihracat, iletişim, telgraf ve posta hizmetleriyle bütüncül bir modernleşmenin temelleri, Abdülmecid döneminde atıldı.
TARIMDAN SANAYİYE GEÇİŞİN İLK ÖRNEKLERİNİ VERDİ
Eserde bu konularla ilgili makalelerin yanı sıra, ekonomide geleneksel tarım toplumundan sanayi toplumuna geçiş, özel sektör yatırımları, atölyeden fabrikaya geçişte Hereke Fabrika-i Hümâyünu örneği inceleniyor.
Politika ve İdari Teşkilat bölümlerinde ise ilk dış borcun alındığı Kırım Savaşı’ndaki “Dost İşgali”, ilk modern darbe girişimi olarak Kuleli Vakası’nın suikast planları, yerel yönetimlerde Ankara, Edirne ve Bulgaristan’dan örnekler, Sultan Abdülmecid’in Han-ı Hümâyünlan gibi ilgi çekici başlıklar yer alıyor.