Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) içinde Venezuela ve Suudi Arabistan'ın ardından en büyük üçüncü petrol rezervine sahip İran, dünyada da Kanada'nın ardından en büyük dördüncü büyük petrol rezervine sahip ülke konumunda.
İRAN PETROLÜNÜN YARISINI ÇİN VE HİNDİSTAN ALIYOR
İran Petrol Bakanlığı'nın istatistiklerine göre, Tahran geçen yıl nisanda günlük 2.87 milyon varil ham petrol ve kondensat ihracatının yarısını 1.4 milyon varille Çin ve Hindistan'a yaptı.
PETROL ALAN ÜLKELER
Tahran'ın toplam ihracatın yüzde 60'ını bu dönemde İran petrolünü temel enerji kaynaklarından kabul eden Asya ülkeleri, Çin, Hindistan, Japonya ve Güney Kore ithal etti.
İran'ın petrokarbon ihracatının geri kalan yüzde kırkı Avrupa Birliği (AB), Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri'ne (BAE) gönderildi.
ABD KARARI SONRASI KADEMELİ OLARAK AZALDI
Zengin petrol yataklarına sahip İran'ın petrol ihracatı, ABD'nin 8 Mayıs'ta nükleer anlaşmadan tek taraflı çekilmesinin ardından kademeli olarak azalmaya başladı.
Geçen yıl mayısta günlük 2.7 milyon varil petrol ihraç eden İran, ülkelerin gümrük istatistiklerine ve çeşitli tanker izleme verilerine göre, martta yaklaşık 1.7 milyon varil petrol sattı. Buna göre, Tahran'ın petrol ihracatında yaklaşık bir yıllık sürede 1 milyon varil kayıpla yüzde 37 düşüş gözlendi.
ABD'nin İran Özel Temsilcisi Brian Hook, İran'a petrol yaptırımları nedeniyle Tahran yönetiminin petrol gelirlerinin 10 milyar dolardan fazla düştüğünü belirterek, "Yaptırımlardan önce İran, petrolden yıllık 50 milyar doların üzerinde gelir elde ediyordu. Hesaplarımıza göre, yaptırımlar nedeniyle 10 milyar dolardan fazla gelirden mahrum bırakıldı." dedi.
ÇİN, İRAN'DAN PETROL SEVKİYATINI AZALTTI
Tahran'ın en büyük iki müşterisi Hindistan ve Çin, ABD'nin İran'ın petrol sektörüne yaptırımlarından muafiyet alan ülkelerin arasındaydı. Buna rağmen Çin'in İran'dan petrol ihracatında düşüş gözlendi. Çin Genel Gümrük İdaresi verilerine göre, İran'dan geçen yıl martta günlük 725 bin varil ham petrol ithal eden Çinli şirketler, bir yıl sonra martta bu miktarı yüzde 25 düşürerek 543 bin varile indirdi.
İran'dan 430 bin varil ham petrol ithal eden Tahran'ın ikinci en büyük müşterisi Hindistan ise bu mart ayına gelindiğinde petrol sevkiyatlarını yüzde 5 düşürerek, günlük 405 bin varil petrol ithal etti.
Tahran'ın Asyalı müşterileri Güney Kore ve Japonya'nın mart ayındaki ihracat rakamları ise sırasıyla günlük 230 bin ve 140 bin varil seviyelerindeydi.
İRAN'IN PARA BİRİMİ YÜZDE 127 DEĞER KAYBETTİ
Devreye giren yaptırımların yol açtığı olumsuz tablonun en net göstergesi ekonomide oldu. ABD'nin anlaşmadan çekildiği geçen yıl mayıs ayında serbest piyasada 1 dolar, 6 bin 500 tümen seviyelerinde işlem görürken geçen eylülde tarihi seviyesine ulaşarak 19 bin tümeni gördü. Bugün bu rakam, 14 bin 800 tümen seviyelerinde seyrediyor. Buna göre, İran para birimi, ABD'nin nükleer anlaşmadan çekilmesinden bu yana dolar karşısında yüzde 127 değer kaybetti.
YÜZDE 6 KÜÇÜLME BEKLENİYOR
Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) verilerine göre, İran'da geçen yıl ekonomi yüzde 3,9 küçüldü. IMF, geçen ay açıkladığı Dünya Ekonomik Görünümü raporunda da İran ekonomisinde bu yıl yüzde 6 daralma öngördü.
ENFLASYON SON 5 YILIN ZİRVESİNDE
İran İstatistik Kurumu'nun verilerine göre, İran ekonomisinde geçen yıl son 5 yılın en kötü enflasyon oranı görüldü. Bunun ekonomideki en belirgin işareti geçen yıl mayısta yüzde 9,7 olan enflasyon oranının eylülde yüzde 31,4’e yükselmesinde verildi. İran takvimine göre yıl sonu sayılan 20 Mart'a kadar bir yıllık enflasyon yüzde 27'yi buldu. IMF ise petrol ihracatının durması halinde ülkede yıl sonu enflasyon oranının yüzde 50'yi görebileceği uyarısında bulundu.
İran para biriminin hızla değer kaybetmesi ve enflasyondaki artış halkın alım gücüne de ciddi bir darbe vurdu.
ASGARİ ÜCRET 170 DOLAR İKEN 120 DOLARA DÜŞTÜ
İran'da bu yıl 1 milyon 516 bin 882 tümen olarak belirlenen asgari ücret mayıs ayındaki döviz kurlarına göre yaklaşık 170 dolara eşitken söz konusu rakam bugün itibarıyla serbest piyasa kuruna göre 102 dolara gerilemiş durumda.
EKONOMİNİN DURUMU PROTESTOLARI TETİKLEYEBİLİR
ABD'nin petrol muafiyetlerini kaldırdığı 2 Mayıs tarihinden sonra İran'ın petrol satışlarının 500 bin varilin altına düşebileceği tahmin ediliyor. Ekonomisi petrole dayalı İran'da bu durum ülkede ekonomik sorunların derinleşmesi, bundan kaynaklı halk arasındaki memnuniyetsizliği artırması ve Aralık 2017'de olduğu gibi ülkede geniş çaplı hükümet karşıtı protestoları tetikleme potansiyeli taşıyor.
İRAN AVRUPA'NIN ABD'YE KARŞI ETKİSİZLİĞİNDEN ŞİKAYETÇİ
İran'ı anlaşmada tutmak isteyen E3 şeklinde isimlendirilen nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları Almanya, Fransa ve İngiltere'nin İran'la ticareti kolaylaştırmak ve Avrupalı şirketleri ABD'nin yaptırımlarından korumak için ocakta kurdukları Avrupa Birliği'nin de desteklediği INSTEX adlı ödeme mekanizması halen faaliyete girmedi.