Mustafa Kemal Atatürk'ün 250 bin lira birikimini vererek, 95 yıl önce bugün kurduğu banka, ilk Türk bankası olmanın tarihi misyonunu taşıyor.
Mustafa Kemal Atatürk'ün 250 bin lira birikimini vererek, 95 yıl önce bugün kurduğu banka, ilk Türk bankası olmanın tarihi misyonunu taşıyor.
Kurtuluş Savaşı sona ermiş, Cumhuriyet ilan edilmişti. Şimdi, yeni Türkiye devletini, aşılması gereken ekonomik ve sosyal sorunlar bekliyordu. Bu dönemde tasarrufu teşvik ederek toplanacak fonlarla bütün ekonomik faaliyet kollarını finanse edebilecek, gerektiğinde çeşitli alanlarda sanayileşme hareketinin başlatılmasına kendi kaynaklarıyla katılabilecek milli bir kuruluşun doğması ve milli bankacılık sisteminin oluşturulması ihtiyacı derin bir şekilde hissediliyordu.
İthalat ve ihracatın yabancılar tarafından yapıldığı ve bankacılık işlemlerinin de yabancıların elinde olduğu yıllarda bu işleri yapacak bir Türk şirketinin ve bankasının kurulmasına karar verildi.
Türkiye'nin ilk milli bankasının isim babasının kim olduğu konusunda iki farklı öykü var. Bunlardan biri Celal Bayar'a ait: "Hasan Saka Maliye vekili idi. Bu ismi onlar buldu. Onlar İş Bankası dediler. Yani İş Bankası ismi benim değil."
Diğerini ise tarihçi Cemal Kutay yine Celal Bayar'ın ağzından aktarıyor:
"Nitekim ertesi günü Çankaya'da kayınpederi Muammer Bey'in yanında Celal Bey'e bir isim üzerinde arzusunu soruyor ve cevap beklemeden şöyle diyor: 'Siz bu kurulacak banka ile bakir sahalarda faaliyet gösterecek, iş yapacaksınız. O halde her şeyi ile Türk olacak bu bankaya Türkiye İş Bankası ismine ne dersiniz?”
Cumhuriyet döneminin ilk ulusal bankası olan İş Bankası, Atatürk'ün direktifleriyle İzmir Birinci İktisat Kongresi'nde alınan kararlar doğrultusunda 26 Ağustos 1924 tarihinde kuruldu. İş Bankası ilk Genel Müdürü Celal Bayar'ın liderliğinde iki şube ve 37 personel ile hizmete başladı. Nominal sermayesi 1 milyon liraydı. Bu sermayenin fiilen ödenen 250 bin liralık bölümü ise bizzat Atatürk tarafından karşılanmıştı.
İş Bankasının inşasının temel harcı niteliğinde olan 250 bin lirayı Atatürk koymuştu ama mütevazı bir bankanın kurulması için bile bu para yeterli değildi. Para bulmak için neler yapıldığını Celal Bayar şöyle anlatıyor:
"Sermaye bir milyondu. 250 bin lira hazırdı. O nispeten fazla para, dışardan on para yok. Müessis hissesi, bir hisse 1.000 liraydı. Müessisler bulacağız ve meclis - i idareyi kuracağız. Hiç kimse yanaşmıyor. Diyorlar ki 'Ne kadar böyle bir işe girdiysek, hiçbirinin neticesi çıkmadı, bu da onların devamı'... Ecnebi bankalar nezdinde, Banque d'Athens var, İtalyanların bankaları var, Fransızların bankaları var. Onlar bizim Türklere, hatır için, Kızılay'a 1.000 lira teberruda bulunur gibi müessis hisselerini verdiler. Ben de şahsımı kullanarak, hatta Atatürk'ün nüfuzunu kullanarak 1.000'er lirayı böyle topladım."
9 Eylül 1924 günü, İstasyon Caddesi üzerindeki ilk binasında düzenlenen bir törenle bankanın açılışı gerçekleşti. Açılış törenine devlet erkânı, hükümet üyeleri, mebuslar, kordiplomatik ve Ankara eşraf ve tüccarı davetliydi. Davetli sayısı 150'yi bulduğundan, bu kadar kişiyi alacak salon bulunamamış, davetliler gruplar halinde ağırlanmıştı. Törende limonata ve pasta dağıtılmış, bu açılış için toplam 120 lira masraf yapılmıştı.
Mustafa Kemal Atatürk tarafından, “siyasi bağımsızlığın iktisadi bağımsızlıkla perçinlenmediği sürece payidar olamayacağı” vizyonu ile kurulan Türkiye İş Bankası, 95'inci yaşını kutluyor.
26 Ağustos 1924 tarihinde iki şube, 37 çalışan ve 1 milyon lira sermaye ile yola çıkan banka, bugün 524.5 milyar liralık konsolide bazda aktif büyüklüğü ile “Türkiye’nin en büyük özel bankası” konumunda. Aynı dönem itibarıyla konsolide bazda ekonomiye sağladığı toplam kaynak 405.2 milyar lira seviyesinde olan bankanın özkaynak büyüklüğü de 58.7 milyar lira. Bankanın toplam mevduat hacmi ise 265.1 milyar lira.